Αδριανούπολη

(τουρκ. Edirne). Πόλη (125.000 κάτ. το 2002) της Τουρκίας στην ανατολική Θράκη, η μεγαλύτερη μετά την Κωνσταντινούπολη, 5 χλμ. από τα ελληνικά σύνορα. Πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας (6.276 τ.χλμ., 423.000 κάτ.), η Α. είναι σημαντικό συγκοινωνιακόκαι γεωργικό κέντρο, πλούσια σε μνημεία μωαμεθανικής τέχνης. Ιστορία.Την ίδρυσε το 125 ο Αδριανός (σε αυτόν οφείλει το όνομά της) στη θέση μιας αρχαίας θρακικής πόλης που λεγόταν Ουσκουδάμα. Βρίσκεται σε επίκαιρο σημείο του δρόμου που ενώνει την κεντρική Ευρώπη με την Κωνσταντινούπολη και στο σημείο όπου κατέληγαν οι δρόμοι από τα παράλια του Αιγαίου, της Προποντίδας και του Ευξείνου. Κατέστη από τους αυτοκρατορικούς ρωμαϊκούς χρόνους σπουδαίο συγκοινωνιακό, εμπορικό και στρατιωτικό κέντρο: κοντά στην Α. ο Λικίνιος νίκησε τον Μαξιμίνο (313), ο Κωνσταντίνος νίκησε τον Λικίνιο (314 και 323), οι Γότθοι συνέτριψαν τους Ρωμαίους (378), οι Βυζαντινοί (που την ονόμαζαν Ορεστιάδα) κατέβαλαν τους Σλάβους (551) και εκδίωξαν τους Αβάρους που την είχαν πολιορκήσει. Το 1189 την κυρίεψαν οι σταυροφόροι· το 1346 στέφθηκε εκεί ο Ιωάννης ΣΤ’ Καντακουζηνός· το 1365 την κατέλαβαν οι Τούρκοι και την ανακήρυξαν πρωτεύουσα του οσμανικού κράτους· πρωτεύουσα έμεινε έως την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1453) και λίγο αργότερα, oι σουλτάνοι όμως εξακολούθησαν να τη χρησιμοποιούν ως θερινή διαμονή. Τον 19o αι. συνδέεται με την ιστορία των Ρωσοτουρκικών πολέμων. Στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο την κατέλαβαν για λίγο οι Βούλγαροι. Το καλοκαίρι του 1920 την κατέλαβε ο ελληνικός στρατός, o οποίος όμως υποχρεώθηκε να την εκκενώσει το φθινόπωρο του 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Την ίδια εποχή αποχώρησε, σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης της Λοζάνης, και ο ελληνικός πληθυσμός της Α. (30.000 κάτ.) και κατέφυγε στην Ελλάδα. Σπουδαιότερο από τα μωαμεθανικά μνημεία που έχουν σωθεί είναι το τέμενος του σουλτάνου Σελίμ B’, που το έχτισε σε ανάμνηση της κατάληψης της Κύπρου (1571), έργο του Σινάν. Συνθήκη της Α.H συνθήκη με την οποία η Τουρκία, εκτός των άλλων, αναγνώρισε για πρώτη φορά το 1829 την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, με συνοριακή γραμμή που θα άρχιζε από τον Βόλο και θα τελείωνε στην Άρτα. Την ίδρυση αυτή είχαν αποφασίσει προηγουμένως, συμβιβάζοντας τις αντιθέσεις και τον ανταγωνισμό τους στον ελληνικό χώρο, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία. Το σημείο αυτό της συνθήκης έχει και μια γενικότερη σημασία: έθεσε τέρμα στις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας, που έως τότε κατέπνιγε κάθε επαναστατική εκδήλωση και ασκούσε ιδιαίτερα αντιδραστική πολιτική. H Συνθήκη της Α. υπογράφηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1829 από τη Ρωσία και την Τουρκία στην Α., που την είχαν καταλάβει τότε τα ρωσικά στρατεύματα και με αυτή τελείωσε o Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1828-29, ο όγδοος από το 1671. Στα άλλα άρθρα της η Συνθήκη της Α. όριζε ως ρωσοτουρκικά σύνορα στην Ευρώπη τον Προύθο και στην Ασία τη γραμμή που παραχωρούσε τη Γεωργία και το Ερεβάν στη Ρωσία και το Καρς στην Τουρκία, παρείχε περιορισμένη ανεξαρτησία στη Σερβία και αναγνώριζε τα προνόμια των παραδουνάβιων ηγεμονιών της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Μάχη της Α.Μάχη ανάμεσα στους Ρωμαίους και τους Βησιγότθους το 378 μ.Χ., βορειοδυτικά της Α. Ο ρωμαϊκός στρατός αποδεκατίστηκε και ο αυτοκράτορας Βαλέντιος σκοτώθηκε. Η σύγκρουση αυτή αποτέλεσε την αρχή του γερμανικού προβλήματος που για έναν αιώνα (5ος αι.) απασχόλησε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Το τέμενος του Σελίμ Β' δεσπόζει στην Αδριανούπολη, με την επιβλητική οθωμανική αρχιτεκτονική του (φωτ. Πρεσβεία Τουρκίας).